Let op voor het 'hot tub'​-effect in organisatieverandering

Je kent het gevoel misschien wel. Je werkt maandenlang aan een belangrijk veranderproject. Je verkent de context, bepaalt een visie, kiest zorgvuldig oplossingen en software uit, en bereidt alles stap voor stap voor. Jouw team groeit intussen rustig mee in de verandering. Jullie wennen geleidelijk aan de temperatuur, net zoals wanneer je in een hot tub langzaam aan het warme water went.

Maar dan komt het moment waarop je medewerkers plots met deze verandering geconfronteerd worden. En voor hen voelt dat als een sprong in een heet bad: plotseling, intens en oncomfortabel. Sommigen springen er meteen weer uit, simpelweg omdat de verandering hen overvalt.

Dit noem ik het ‘hot tub-effect’ in organisatieverandering.

Waarom gebeurt dit? 

Het kernprobleem is dat het projectteam vergeet dat de lead time of doorlooptijd voor medewerkers veel korter is dan voor henzelf. Het projectteam heeft alle tijd gehad om te wennen aan de ideeën en plannen, maar medewerkers krijgen deze tijd meestal niet. Projectleiders vragen zich verbaasd af:

‘Waarom snappen ze het niet? Dit is toch positief? We hebben het toch duidelijk uitgelegd?’

Ze vergeten daarbij dat medewerkers:

 • niet dezelfde informatie hebben gekregen,

 • niet dezelfde tijd hebben gehad om mee te groeien,

 • niet dezelfde ervaringen hebben gehad om te wennen.

In plaats daarvan worden medewerkers onverwacht in een verandering gedropt die voor hen volledig nieuw en overweldigend aanvoelt.

De psychologie achter het hot tub-effect 

Er zijn twee belangrijke principes uit de psychologie die verklaren waarom dit gebeurt:

 • Het Ikea-effect: Mensen vinden iets waardevoller wanneer ze het zelf mee vormgeven. Het projectteam heeft dit gedaan, medewerkers meestal niet.

 • Het spacing-effect: Informatie wordt beter onthouden wanneer die regelmatig, over een langere periode herhaald wordt. Medewerkers krijgen deze herhaling vaak onvoldoende, waardoor informatie niet goed blijft hangen.

Daarnaast speelt ook de forgetting bias een rol: informatie die projectteams allang hebben verwerkt en misschien vergeten zijn, lijkt minder belangrijk en wordt niet meer gedeeld met medewerkers. Dit versterkt nog eens de afstand tussen het projectteam en de rest van de organisatie.

Hoe voorkom je het hot tub-effect? 

Gelukkig zijn er praktische manieren om het hot tub-effect te vermijden:

1. Werk met een ‘Beginner’s Mind Persona’ 

Breng al vroeg in kaart hoe medewerkers de verandering zullen ervaren. Maak persona’s van medewerkers die nog niets over het project weten. Hoe zouden zij reageren? Welke vragen of weerstand verwacht je? Doe hiervoor interviews, of gebruik ervaringen uit eerdere projecten.

2. Houd je voorbereidingstijd zo kort mogelijk 

Hoe korter de lead time van een project, hoe minder het hot tub-effect optreedt. Natuurlijk is dit niet altijd mogelijk, vooral bij complexe projecten, maar probeer dit toch te beperken. Lang wachten betekent immers ook meer afstand creëren.

3. Betrek medewerkers vanaf dag één 

Je hoeft geen gigantische projectteams te maken om medewerkers vroeg te betrekken. Kleine acties zoals transparante communicatie en co-creatie maken al een enorm verschil:

 • Gebruik interne social media om regelmatig updates te delen.

 • Toon je voortgang, deel ‘behind-the-scenes’ momenten.

 • Nodig medewerkers uit om ideeën aan te dragen of mee te denken bij deeloplossingen.

Zo creëer je betrokkenheid én maak je je oplossing beter. Mensen voelen zich gehoord, betrokken en zullen de verandering als waardevoller ervaren omdat ze er zelf aan hebben meegewerkt.

4. Zorg voor voldoende herhaling (spacing-effect) 

Laat informatie regelmatig terugkomen en bouw geleidelijk aan op. Geef mensen tijd om te wennen aan de verandering. Niet één grote infosessie, maar meerdere kleine momenten verspreid over de tijd zorgen ervoor dat de verandering beter beklijft.

5. Zet vroeg een Change Designer in 

Laat iemand in je projectteam al vanaf de start de pet van ‘Change Designer’ opzetten. Deze persoon denkt bewust na over de impact van het project op medewerkers en plant op voorhand hoe je medewerkers soepel kunt laten meegroeien.

Samenvattend 

Verandering slaagt pas écht als iedereen de kans krijgt om rustig mee te groeien. De kunst is om te onthouden dat niet iedereen evenveel tijd heeft gehad om aan de verandering te wennen. Door medewerkers vroeg te betrekken, bewust stil te staan bij hun ervaring, en regelmatig te communiceren, voorkom je dat ze plotseling in het hete bad terechtkomen.

Dan wordt je verandering geen hete verrassing, maar een warm bad waarin iedereen graag blijft zitten.